Mowa dziecka – jak zrozumieć niemowlę?

Z tego artykułu dowiesz się, że: * Już noworodki potrafią porozumiewać się z otoczeniem. * Nerwowe ruchy niemowlaka, czyli jego mowa ciała, są komunikatem oddającym jego emocje w danej chwili. * Z każdym tygodniem i miesiącem można obserwować rozwój mowy u dzieci.

Rozwój mowy u dzieci

Zanim maluszek zacznie artykułować pełne zdania, płynnie przechodzi przez kolejne etapy rozwoju mowy: melodii, wyrazu, zdania oraz swoistej mowy dziecięcej (podział zaproponowany przez L. Kaczmarka). Nie można przy tym zapomnieć, że ogromne znaczenie ma okres prenatalny (przygotowawczy), kiedy wykształcają się narządy słuchu i mowy człowieka. W trzecim trymestrze ciąży słyszy ono już dźwięki i je różnicuje. Potrafi odróżnić głos mamy spośród wielu innych, a także reagować na docierające do niego bodźce dźwiękowe. Co ciekawe, mówienie do brzucha, czy nawet czytanie mu, pozwala na oswojenie noszonej pod sercem istoty z językiem. Dlatego jeśli zastanawiamy się, jak krok po kroku rozwijać mowę dziecka, to nie zapominajmy, żeby zacząć działać już podczas ciąży. Płacz noworodka, tuż po jego przyjściu na świat, to jedna z możliwych oznak podjęcia prób oddychania. Ale też krzyk, podobnie jak spojrzenia i gesty, należy do wyjściowych, przedwerbalnych form komunikowania się z otoczeniem. Są one charakterystyczne dla etapu melodii, przypadającego na około 12 pierwszych miesięcy życia, w którym rozwój mowy dziecka jest bardzo intensywny. Jak się okazuje, wydawane przez noworodka odgłosy mogą wiele mówić o jego samopoczuciu czy potrzebach. Inaczej pisząc, jeżeli dziecko płacze podczas karmienia albo w innych sytuacjach, to chce w ten sposób nam coś przekazać.

Co oznacza płacz niemowlaka?

Kiedy niemowlę krzyczy, może informować swoich rodziców o tym, że jest niezadowolone, głodne, znudzone, coś je boli czy jest mu zimno. To także sposób na zwrócenie na siebie uwagi, wynikające przykładowo z potrzeby bliskości. Około pierwszego miesiąca życia dziecko uczy się, że bliscy reagują na wysyłane przez niego sygnały. Rodzice natomiast odróżniają po pewnym czasie rodzaje płaczu niemowlaka – barwa, siła i ciągłość pozwalają na rozpoznanie potrzeb pociechy. Co innego oznaczać będzie przejmujący, gwałtownie zaczynający się płacz, a co innego ciche kwilenie, powoli zamieniające się w głośne zawodzenie. Trzeba jednak zauważyć, że krzyk niemowlaka to nie jedyna metoda porozumiewania się. Dotyk i komunikacja też mają ze sobą wiele wspólnego. Podczas kontaktu skóra do skóry maluszek potrafi wyczuć nastrój rodzica oraz przekazać mu swoje emocje. Nerwowe niemowlę broni się przed tuleniem, napina ciałko albo przykurcza nóżki, sygnalizując strach czy ból. Kiedy rozluźnia mięśnie i swobodnie przywiera do ciała mamy lub taty, wpatrując się w ich oczy, oznacza to, że czuje się dobrze. Ponadto warto zwracać uwagę na jego mimikę – uśmiech noworodka jest jasnym komunikatem.

Głużenie a gaworzenie

Mijają tygodnie, a mowa niemowlaka przybiera nową formę, z czym związek ma m.in. rozwój ruchowy i możliwość lepszego kontrolowania ruchów główki. W następnym etapie charakterystyczne jest tzw. głużenie, które ze względu na brzmienie inaczej określane jest jako gruchanie. Dziecko bezwarunkowo wydaje przypadkowe, gardłowe dźwięki, bawiąc się głosem i okazując tym samym dobre samopoczucie, a przy okazji też ćwicząc aparat mowy. Ważne jest to, że głużą nawet niedosłyszące maluszki. W kolejnych miesiącach prawidłowo rozwijające się niemowlaki zaczynają łączyć samogłoski ze spółgłoskami, czyli gaworzą. Z przyjemnością naśladują dźwięki zasłyszane z otoczenia, wypowiadając np. „ba-ba”, „ga-ga”, „ma-ma”, które początkowo nie niosą za sobą jeszcze żadnej treści, ale już służą do komunikowania zadowolenia. Warto więc zachęcać malca do „mówienia”, prowadząc z nim rozmowy – najlepiej twarzą w twarz, przekazując emocje również za pomocą mimiki. Najlepiej posługiwać się prawdziwym językiem, ponieważ zniekształcając lub zdrabniając słowa sprawimy, że malec zacznie uczyć się ich w tej formie. Z czasem pociechy zaczynają powtarzać zasłyszane sylaby (echolalia), a te nabierają znaczenia. Maluszki częściowo potrafią je już powiązać z konkretnymi osobami czy przedmiotami. Od kiedy dziecko gaworzy? Jest to kwestia indywidualna, ale często są to okolice 4-6 miesiąca życia. Na kolejnych etapach rozwoju mowa dziecka jest doskonalona. Uczy się ono wypowiadać nowe wyrazy, nierzadko je upraszczając czy skracając, przez co znaczenia niektórych są w stanie rozpoznać tylko najbliżsi. Ale z biegiem czasu się to zmienia. Między drugim a trzecim rokiem życia słowa zaczynają składać się w zdania i mowa artykułowana jest w poprawniejszy sposób. Umiejętności te są później rozwijane, a słownictwo poszerzane.

Zobacz inne poradniki:

Atopowe zapalenie skóry u niemowlaka – poradnik Kontakt skóra do skóry – dlaczego jest ważny? Trądzik noworodkowy i niemowlęcy